හැකරුන්, අවභාවිතකයන්, සහ අපචාරකයන් ක්‍රියාත්මකයි

corona වයිරසය  සමඟ අන්තර්ජාල භාවිතය වැඩිවීමත් සමගම හැකරුන්, අවභාවිතකයන්,  සහ අපචාරකයන් අධික ලෙස ක්‍රියාත්මක වීමට පටන් ගෙන ඇත. 

 

සමහරුන්ගෙන් ඉලක්කය දත්ත සොරා ගැනීමයි. සමහරුන්ට අවශ්‍ය  YouTube  නාලිකා ප්‍රසිද්ධ කර ගැනීමයි. සමහරු විනෝදයට එය කරයි.  සමහරු එන්නේ ළමා අපචාරය ටයි.

ඔවුන්ගේ විශේෂත්වය නිර්නාමික භාවයයි. facebook පිටුව, යූ ටියුබ් චැනලය හෝ වෙබ් අඩවිය කරන්නෙ කවුද යන බව සඟවා ඇත.

ඔවුන් ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන ඉලක්කය පාසල් ළමුන්ය. ඒ මගින් පවුලේ පරිගණක වලට, දුරකථන වලට ඔවුන් ඇතුළු වෙති. ඒ සඳහා pishingn link එවති. නැතහොත් pishingn link අඩංගු PDF ලබාදෙති. සමහර youtube චැනල වල කමෙන්ට් දමා link දමති. පසුගිය දිනවල free data ලබාදීමට ආ බොරු post ඔබට මතක ඇති.

බොහෝ ගුරුවරු පාසැල් වසා ඇති නිසා නොමිලේ ඔන්ලයින් උගන්වන වට්ස්ඇප් සමූහ සාදාගෙන උගන්වති. ඒවා වලට ළමයින් මෙන් පෙනී සිට රිංගීම අපචාරකයන් ගේ අලුත්ම ක්‍රමය වී ඇත. 

මා මෙය ලියන්නේ  6-7 ශ්‍රේණි වල දරුවන්ට  scratch ක්‍රම ලේඛනය උගැන්වීමට සෑදු පුද්ගලික whatsapp ගෲප් එකට +94 71 886 1776 දුරකථන අංකයෙන් රිංගා, EMP නම් ෆේස්බුක් පිටුවක් හා youtube චැනලයක් ජනප්‍රිය කරවීමට එය අවභාවිත කළ නිර්නාමික පුද්ගලයෙකුගේ සිදුවීමක් නිසාය.  

ඔබද දන්නා පරිදි youtube මේ වන විට හොඳ තොරතුරු මෙන්ම සිංහලෙන් ඉතාම අසභ්‍ය දෑ පළ කරන ස්ථානයක් වී ඇත.සමහරු දෙකම කරමින් එකකින් එකකට ට්‍රැෆික් අද්දවා ගනිති. නිර්නාමික මේ පුද්ගලයන්ගෙන් ඔබේ දරුවා ප්‍රවේශම් කරගන්න. නමක් ගමක් සහිතව වගකීමකින් යුතුව අධ්‍යාපන තොරතුරු ලබා දෙන තැන්වලට පමණක් ඔබේ දරුවා යොමු කරන්න. එයත් නියාමනය කරන්න.

ඒ අතරම  අද live උගන්වන webinar එකකට windows  ආසාදනය කළ හැකි script එකක් යමෙක් විසින් අප්ලෝඩ් කලේය.  ඒ අවස්ථාවේ ලොගින් වී සිටී 150 කට අධික සිසුන්ගේ පරිගණක හා ජංගම දුරකථන ආරක්ෂා කර ගැනීමට අපට හැකි වූයේ වහා ක්‍රියාත්මක වී සිසුන් දැනුවත් කළ නිසාය. මේ දෙකම සිදුවන්නේ එකම දවසේය. එනම් අප වැඩසටහන දියත් කළ දිනයේ ය. ඒ සැලසුම් සහගත ප්‍රහාරයක් ලෙස අප සලකමු.

පසුව Digital footprint හා social engineering ක්‍රම භාවිතයෙන් මෙම අපචාරකයන් දෙදෙනාම මේ වන විට අප විසින් හඳුනාගෙන ඇත. ඕනෑම හොරකමක් අසුවෙයි. හැකරුන් ද එසේය. ඔවුන් කොතනක හෝ  digital සලකුණක් ඉතිරි කරති.

ඔවුන්ගේ ඒ අවක්‍රියාවට එරෙහි ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමේ පළමු පියවර මේ ලිපියයි. ඉතිරිය ඉදිරියට.

EMP  නැමැත්තා මෙම ක්‍රියාව කලා මෙන්ම එය වැරදියි කියා අප කියූවිට අපට අපහාස කර , අප සමග කළ පුද්ගලික කතාබහ අප්ලෝඩ් කර තවත් දුරට සමූහයේ පිස්සු නැටුවේය. ඒ පැහැදිලිවම තමන් කරන ලද වරද විශාලනය කරමින් අපහාස කිරීමය. ඩිජිටල් මාධ්‍යයෙන් වුව එය සාපරාධි අපහාසයක්  (criminal deformation) සේ සැලකේ. එය ශ්‍රී ලංකාවේ නීතිගත පරිගණක අපරාධයකි. අහෝ කොතරම් අන්ධද? ඒ කිසිවකුත් නොදනී.

නොමිලේ ලබා දෙන සමාජ මාධ්‍ය සේවාවන් හා අන්තර්ජාලයේ අනිහිඛවනීය  නිර්ණාමිකත්වය ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් සදාචාර හා නීතිමය විරෝධී කටයුතු වල යෙදෙන්නන්ට විරුද්ධව ක්‍රියා කිරීමට නව නීති අවශ්‍ය වේ. ඒ අපේ ළමුන්, අපගේ අධ්‍යාපනය , අපගේ සදාචාරය ආරක්ෂා කරගැනීම සඳහාය. ඒ සඳහා අප දැඩි සේ කටයුතු කරමු. ඒ යහපත් මිනිසුන්ගේ ඩිජිටල් අයිතිවාසිකම් රැකදීම සඳහා ය.

මේ අනුව ඔඛ හදන WhatsApp private group වලට පිට තොරතුරු දාන්න අවසර නොදෙන්න. 

ළමයි හදන program,  සහ අහන ප්‍රශ්න වලට පිළිතුරු විතරක් අවසර දෙන්න. ඒවා වලට ළමයින් ලෙස පෙනී සිටිමින් අපචාරකයන් ඇතුළුවීමට ඉඩ නොතබන්න. 

එක් එක් ලින්ක්, post දාන අය සහ මැසේජ් කරන අයගෙන් ළමයින්ට පරිස්සම් වන්නට කියාදෙන්න.

ඔවුන් ඔබට virus එවිය හැකි බවත්, පරිගණකයේ හෝ ෆෝන් එකේ දත්ත සොරා ගත හැකි බවත් ළමුන්ට කියා දෙන්න.

ගුරුවරයා ලබා දෙන තොරතුරු හා හා link පමණක් click කිරීමට උපදෙස් දෙන්න.

සමූහයේ සාමාජිකයන් ලෙසින් පෙනී සිටින අපචාරකයන් හඳුනා ගැනීමට විමසිලිමත් වන්න. එවැන්නෙක් හමුවූ පසු ප්‍රසිද්ධියේ ඒ කියන්න. අනිත් අයටත් දැනගන්න. ළමුන් වහාම දැනුවත් කරන්න. අව භාවිතා කරන්නන් සමාවකින් තොරව සමුහයෙන් ඉවත් කරන්න.

බාලවයස් ළමයින්ගේ සමූහයන් කළමනාකරණය කරන අපට එම ගෲප් වලට එකතු වුන ළමුන්ගේ ආරක්ෂාව  වගකීමක් වේ.  දෙමාපියන් ළමුන් අපට බාර දෙන්නේ නිර්නාමිකයන්ගේ  අපචාරයන්ට ලක් වීමට නොවේ. අප ඔවුන්ට ආරක්ෂාකාරී ඩිජිටල් පරිසරයක් ලබාදීමට වගකීමෙන් බැඳී සිටිමු.

පාසල් ලමුන් හා ඔබ දන්නා ගුරුවරුන් කිහිප දෙනෙකුට හැර වෙනත් කිසිවකුට සමූහයට ඇතුලුවීම හෝ පෝස්ට් දැමීම තහනම් බව පලකරන්න.  එමෙන්ම එය ක්‍රියාත්මක කරන්න. නිර්නාමික ෆේස්බුක් පේජ් වල, ගෲප් වල සහ ප්‍රොෆයිල් මඟින් ඔබට ඉදිරිපත් කරන පෝස්ට් අනුමත නොකරන්න.

 

එවැනි අයකුගෙන් පුද්ගලික පණිවිඩයක් හෝ පෝස්ට් එකක් ආව හොත් වහාම පැමිණිලි කරන ලෙස ළමයින්ට උපදෙස් දෙන්න. 

ඔබගේ පරිගණකය සාදා දෙන බව කියා, හැකින් උගන්වන බව කියා,  අවසර අරගෙන, phishing link එකක් ඒවා, ඔබට කියා එහෙ ක්ලික් කර ක්ලික් කර,  පරිගණකය ආසාදනය කර,  අන්තර්ජාලයෙන් එයට ඇතුළු වී දත්ත සොරා ගෙන හෝ මකා දමා හෝ encrypt කර කිසිවෙකුට  ළමුන් කරදරයකට පත් කිරීමට ඉඩ නොතබන්න.

PDF download මගින්ද වයිරස් එවිය හැක. Click bait  PDF සැක කරන්න. Ad fly ඉතාම අනතුරුදායකය. 

අන්තර්ජාලයේදී ඔබ නොදන්නා කිසිවෙකුත් විශ්වාස නොකරන්න. අනන්‍යතාවය නොමැති තොරතුරු, file, ගෲප්, page, පුද්ගලයන් මගහරින්න.

WhatsApp ඉතාම ආනාරක්ෂාකාරී තැනකි. එහි ප්‍රවේශම් වන්නට හා හැසිරෙන්නට ළමුන්ට කියාදෙන්න. 

කොරෝනාව නිසා හතු පිපෙන්නාක් මෙන් බිහිවන නිර්නාමික youtube channel,  පාඩම් සපයන්නන්, e learning සේවා සහ හැකරුන් ගෙන් ළමයින් ආරක්ෂා කරගැනීමට අන්තර්ජාලයේ කාලයක්, කොරෝනාවට පෙර අධ්‍යාපනය ලබා දෙමින් ළමුන්ට හා ගුරුවරුන්ට සේවය සැපයූ නියම ICT ගුරුවරුන් හා වෘත්තිකයන්ට මේ අවස්ථාවේ විශාල වගකීමක් පැවරේ. 

වගකීමක් සහිතව,  සම්මතයක් සහිතව අධ්‍යාපන තොරතුරු ලබාදෙන ගුරුවරුන්  මේ අවස්ථාවේ දැනුවත් වන්න. දෙමාපියන් හා ළමයින් දැනුවත් කරන්න. අපචාර වැළකීමට ඉදිරියට එන්න. 

අපේ ළමුන් අපි ආරක්ෂා කර ගනිමු. අපට එය කළ හැකියි!

#isoc #shilpasayura #esociety #ict

නිරංජන් මීගම්මන.

Shilpa Sayura Foundation

Member Internet Society  

Member Computer Society.of Sri Lanka